EERSTE VERSIE 1986-1990
Hoewel Bruce Nauman de eerste schetsen al begin jaren ‘80 op papier zette, duurde het tot de periode 1986-1990 voor het project daadwerkelijk vorm kreeg. Diamond Shaped Room with Yellow Light werd tot nu toe slechts één keer uitgevoerd, in de context van ‘Zeitgenössische Kunst im Städtischen Raum’, een groepstentoonstelling die in 1990-91 in het Duitse Frankfurt plaatsvond. Behalve Nauman namen ook andere belangrijke beeldhouwers zoals Richard Deacon, Joel Shapiro en Sol LeWitt deel. Naumans werk werd er in het historische stadscentrum geïnstalleerd, op de hoek van de Berliner- en Bethmannstrasse, nabij de Paulskirche en het Museum für Moderne Kunst (MMK). Deze eerste versie van de Diamond Shaped Room bestond uit bepleisterd baksteenmetselwerk.
Zoals de titel aangeeft heeft deze opendakconstructie een diamant als basisvorm. Elk van de hoeken is opengewerkt met een toegang van niet meer dan 1,5 m hoog. Over bijna de volledige lengte van de diamant strekt zich binnenin een muur uit die de structuur verdeelt in twee gelijke helften. Zes lampen, één op elke binnenwand, doen het geheel in een fel geel licht baden.
Diamond Shaped Room with Yellow Light behoort tot een reeks van monumentale bouwwerken die de kunstenaar tot stand bracht in de jaren 60 en 80 – twee decennia waarin hij erg productief was en die als de belangrijkste periodes in zijn oeuvre gelden. Met uitzondering van enkele constructies die nog in het bezit van Nauman zelf zijn, maken die werken sinds lang deel uit van belangrijke internationale collecties (Tate Modern, Guggenheim Museum, National Galleries of Scotland, Museum of Contemporary Art San Diego, Friedrich Christian Flick Collection en Rausmüller Collection). Diamond Shaped Room with Yellow Light is een van de weinige buitenwerken uit de reeks.
Inspiratie voor deze reeks putte Nauman uit een steeds terugkerende droom, waarbij hij naar eigen zeggen opgesloten was in een felgeel verlichte gang. Daarnaast hebben de gestalttheorieën van psycholoog Frederick Perls deze werken geïnformeerd – en meer in het bijzonder: Perls’ thematisering van de wijze waarop de mens omgaat met situaties of fysieke ruimtes die de perceptie ontregelen. Ook heeft mogelijk een van de toneelstukken van Samuel Beckett – een auteur naar wie Nauman vaak verwijst – inspiratie geleverd: Becketts Happy days (1961) begint met het hoofdpersonage, tot aan haar middel begraven, badend in een zee van verblindend licht.
In de reeks "rooms and corridors" speelde Nauman met de impact die architectuur op de mens kan hebben, in het bijzonder: het gevoel van onbehagen dat ontstaat als men zich een te kleine of veel te grote ruimte bevindt. Of, zoals de kunstenaar het verwoordt: ‘What really interested me is what it is about certain spaces that makes us feel uncomfortable, and what do we do and what emotions do we have when we sense a room is not right. I didn’t want to escape that condition. I wanted to get right into it.’ De "rooms and corridors" maken deze gevoelens van ongemak rechtstreeks voelbaar voor het publiek. De kunstenaar omschrijft dergelijke werken dan ook als een situatie of ervaring eerder dan als autonome ruimtelijke objecten. Overtuigd dat ‘art is in the process not in the object’ focust Nauman op de interactie met de toeschouwer, het verwachtingspatroon en de bewegingen van het publiek.
Door de ongewone vorm en het felgele licht dat langs de – 1,5 m hoge – toegangen ontsnapt, lokt Diamond Shaped Room with Yellow Light de toeschouwer binnen in een krappe driehoekige ruimte, die hem meteen fysiek en mentaal desoriënteert. ‘Triangular spaces are really uncomfortable, disorienting kind of spaces. There is no comfortable space to stay inside them or outside them. It’s not like a circle or square that gives you security’, merkte Nauman zelf ooit op in een interview. Het felle gele licht maakt de ontwrichting van de perceptie compleet: het verleent de ruimte een onwezenlijke gloed en creëert het effect dat de muren lijken te zweven. Gevoelens van ongemak en een sterk zelfbewustzijn dreigen nog versterkt te worden, als ook andere bezoekers de ruimte betreden.
De installatie kan gezien worden als een belangrijke voorloper van de architecturale sculpturen in het museum
Bruce Naumans rol als absolute voor- én koploper in zowel de performance-, video- als conceptuele beeldhouwkunst, en zijn invloed op de kunstenaars van de volgende generaties wereldwijd, kan nauwelijks onderschat worden.
REFABRICATIE 2018
De herinstallatie in het Middelheimmuseum gebeurde in nauw overleg met Nauman, waarbij de kunstenaar een andere materialisatie verkoos. De wanden zijn opgetrokken in gewapend beton, apart gegoten in kisten. De kunstenaar gaf aan dat de glanzende zijde van de panelen aan de binnenzijde moest komen, omdat zo het licht meest zou gereflecteerd worden. De oorspronkelijke kwiklampen zijn vervangen door LED lampen met dezelfde kleurkwaliteiten, omwille van Europese milieuwetgeving.
De locatiekeuze van de kunstenaar en het museum is de grens tussen het voormalige Biënnaleterrein en het nieuwe gedeelte Hortiflora: een fysieke én symbolische verbinding tussen het verleden en de toekomst.
Overigens: in 1983 maakte een ander werk van Bruce Nauman deel uit van de 17de Middelheimbiënnale, die de focus legde op Amerikaanse beeldhouwkunst. Er kon toen echter geen werk verworven worden. Ook op deze manier kan dit werk dus voor een verbinding zorgen tussen de museumgeschiedenis en de toekomst.
De herinstallatie in het Middelheimmuseum in 2018 gebeurde in het kader van de tentoonstelling Experience Traps, een internationale groepstentoonstelling die de hedendaagse nalatenschap van de barokke tuinarchitectuur onderzoekt. Zo herinnert deze architecturale sculptuur aan het schuine huis in de manièristische tuin van Bomarzo (Italië). De gasten van deze wonderbaarlijke tuin moesten zich bukken om binnen te gaan en het had de bedoeling deze compleet te verwarren en te desoriënteren. Enkel door het extreem focussen van de geest, het controleren van de fysieke vervormingen van de omgeving of het kijken naar de hemel vonden de bezoekers aan la Casa pendente enige rust.
“Diamond Shaped Room with Yellow Light” omvat niet veel meer dan wat de titel voorspelt, maar werkt vooral met het contrast tussen het uitnodigende karakter van de buitenzijde en de beklemmende muren en het felle gele licht aan de binnenkant. Op vraag van de artiest is het midden op een weg geplaatst, maar je moet je bukken om binnen te stappen en daar valt dan niet eens veel te beleven. Die bevreemdende ervaring past perfect in de zomerexpo ‘Experience Traps’, met zowel optimistische als pessimistische interpretaties van onze hedendaagse belevingsmaatschappij.
